English
Luật sửa đổi về quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa vừa được công bố đã đánh dấu bước chuyển mình mạnh mẽ, thay đổi toàn diện phương thức quản lý theo hướng hiện đại và thực tiễn hơn. Dự thảo này có hiệu lực từ ngày 1/6, mang đến 5 điểm đổi mới nổi bật:
1. Quản Lý Chất Lượng Theo Rủi Ro Thay Vì Hành Chính
Các sản phẩm, hàng hóa không còn bị phân nhóm theo tiêu chí hành chính đơn thuần, mà được xếp loại theo 3 mức độ rủi ro: thấp, trung bình và cao. Mô hình này giúp tập trung nguồn lực vào những sản phẩm có nguy cơ ảnh hưởng lớn đến người tiêu dùng.
-
Rủi ro thấp: Doanh nghiệp tự công bố tiêu chuẩn áp dụng.
-
Rủi ro trung bình: Doanh nghiệp tự đánh giá hoặc thông qua tổ chức chứng nhận được công nhận.
-
Rủi ro cao: Bắt buộc phải có chứng nhận từ bên thứ ba.
Quá trình kiểm soát chất lượng cũng chuyển dần từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”, giúp giảm bớt thủ tục rườm rà, khuyến khích doanh nghiệp chủ động hơn trong việc bảo đảm chất lượng.
2. Đơn Giản Hóa Thủ Tục Với Hàng Nhập Khẩu
Đối với hàng hóa nhập khẩu có mức độ rủi ro trung bình, doanh nghiệp chỉ cần công bố hợp quy dựa trên kết quả tự đánh giá hoặc chứng nhận hợp quy của tổ chức chứng nhận, không cần lặp lại thủ tục công bố cho từng lô hàng cùng loại. Điều này giúp tiết kiệm thời gian và chi phí thông quan.
3. Thiết Lập Hạ Tầng Chất Lượng Quốc Gia (NQI)
Lần đầu tiên, Việt Nam xây dựng khung pháp lý cho hạ tầng chất lượng quốc gia bao gồm: tiêu chuẩn, đo lường, đánh giá sự phù hợp, kiểm tra và chính sách hỗ trợ. Hệ thống này được số hóa, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và kết nối dữ liệu liên ngành để nâng cao khả năng giám sát và cảnh báo sớm về chất lượng hàng hóa.
Đặc biệt, hoạt động truy xuất nguồn gốc chính thức được luật hóa, trở thành yêu cầu bắt buộc đối với sản phẩm có rủi ro cao, bảo vệ người tiêu dùng trước nguy cơ hàng giả, hàng kém chất lượng.
4. Xây Dựng Hệ Thống Giám Sát Chất Lượng Toàn Quốc
Một hệ thống giám sát quốc gia sẽ được thiết lập, kết nối dữ liệu giữa các cơ quan quản lý và phản ánh từ người tiêu dùng, từ đó hỗ trợ hậu kiểm, phát hiện và xử lý nhanh chóng các rủi ro chất lượng.
5. Tăng Cường Quản Lý Chất Lượng Trên Các Nền Tảng Số
Luật mới yêu cầu làm rõ trách nhiệm của người bán và chủ sàn thương mại điện tử:
-
Người bán: Phải công khai trung thực thông tin về chất lượng sản phẩm.
-
Sàn TMĐT: Phải có biện pháp kiểm tra, xử lý hàng hóa vi phạm, đồng thời thiết lập hệ thống tiếp nhận và xử lý khiếu nại của người tiêu dùng.
Tác Động Đến Sàn Thương Mại Điện Tử
Theo ông Hà Minh Hiệp, Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia, từ ngày 1/1/2026, tất cả sản phẩm bán trên sàn TMĐT sẽ bắt buộc phải có chứng nhận tiêu chuẩn chất lượng. Đây là thay đổi lớn so với hiện nay, khi các sàn TMĐT chỉ cần người bán tự khai báo, chưa kiểm chứng thực tế.
Quan Ngại Từ Hiệp Hội Thương Mại Điện Tử
Tuy nhiên, Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) đã bày tỏ lo ngại về một số quy định trong dự thảo, đặc biệt là khoản 35 điều 1, yêu cầu sàn TMĐT phải xác minh và truy xuất nguồn gốc hàng hóa ngay từ khi sản phẩm được đăng bán.
Theo VECOM, những quy định này có nhiều bất cập:
-
Vượt quá vai trò trung gian: Các sàn TMĐT không có công cụ, thẩm quyền pháp lý hay kỹ thuật để điều tra, kiểm định hoặc can thiệp vào quy trình sản xuất. Vai trò của họ chỉ dừng lại ở việc thu thập và lưu trữ thông tin do người bán cung cấp.
-
Không đúng chủ thể chịu trách nhiệm: Việc xác minh nguồn gốc và chứng nhận chất lượng vốn thuộc về nhà sản xuất, nhà nhập khẩu và cơ quan quản lý chuyên ngành, không phải sàn TMĐT.
-
Gia tăng chi phí và gánh nặng tuân thủ: Yêu cầu các sàn TMĐT thực hiện nhiệm vụ của cơ quan quản lý nhà nước sẽ dẫn đến tăng chi phí vận hành, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh.
-
Bất bình đẳng cạnh tranh: Các sàn TMĐT nội địa (có pháp nhân tại Việt Nam) phải tuân thủ nghiêm ngặt, trong khi các nền tảng xuyên biên giới (không có pháp nhân) có thể lách luật, gây bất lợi cho doanh nghiệp Việt Nam.
Kiến Nghị Của Hiệp Hội TMĐT
Hiệp hội TMĐT đề xuất:
-
Rà soát và bãi bỏ các quy định tại khoản 34 và 35 điều 1 của dự thảo.
-
Nếu giữ lại, chỉ nên quy định theo hướng dẫn chiếu tới các văn bản pháp luật chuyên ngành liên quan, tránh chồng chéo và đảm bảo thống nhất hệ thống pháp luật.
Dự thảo luật lần này thể hiện nỗ lực hiện đại hóa quản lý chất lượng hàng hóa, bảo vệ người tiêu dùng và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả và công bằng, cần lắng nghe ý kiến từ cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là các sàn TMĐT, nhằm đảm bảo tính khả thi và hợp lý của các quy định mới.